Στην περίπτωση που υπάρχουν σημαντικά προβλήματα σύγκλεισης ή αναγνωρίσιμες δυσαρμονίες του σκελετού του προσώπου η ορθοδοντική θεραπεία συμβάλλει στην διόρθωση και την βελτίωση αυτών αντίστοιχα. Τα οφέλη έχουν προφανή θετική επίδραση στην υγεία, την λειτουργία και την διάπλαση του στοματογναθικού συστήματος. Επίσης η σημαντική βελτίωση της αισθητικής της σύγκλεισης των δοντιών και της εμφάνισης του προσώπου, σαν αποτέλεσμα της ορθοδοντικής θεραπείας, έχει θετικές ψυχολογικές επιδράσεις που επηρεάζουν την αυτοπεποίθηση και την κοινωνική αποδοχή του ατόμου.

Οι γονείς είναι αυτοί που υποσυνείδητα παρατηρούν και εξετάζουν καθημερινά την εξωτερική εμφάνιση του παιδιού τους και ιδιαίτερα του προσώπου. Συνήθως σοβαρά προβλήματα εμφάνισης του προσώπου (π.χ. ασυμμετρία, προγναθισμός, αδυναμία επαφής των χειλέων, προπέτεια των άνω προσθίων δοντιών, χασμοδοντία) υποπίπτουν εύκολα στην αντίληψη των γονέων. Επίσης οι γονείς διαπιστώνουν γρήγορα την ύπαρξη επιβλαβών συνηθειών του παιδιού που έχουν δυσμενείς επιδράσεις στην διαμόρφωση της οδοντοφυΐας και την διάπλαση του προσώπου (π.χ. θηλασμός δακτύλου ή θηλάστρου, διαταραχές της αναπνοής, παρεμβολή και δήξη του κάτω χείλους, δήξη αντικειμένων). Δυστυχώς όμως στις περισσότερες από τις παραπάνω περιπτώσεις οι γονείς δεν επισκέπτονται αμέσως με την διαπίστωση του προβλήματος τον ορθοδοντικό, επειδή επικρατεί σε αρκετούς από αυτούς η εσφαλμένη και επικίνδυνη αντίληψη ότι η ορθοδοντική θεραπεία πρέπει να ξεκινήσει όταν έχουν ανατείλει όλα τα μόνιμα δόντια. Ανεξάρτητα από την ηλικία του παιδιού, η άμεση επίσκεψη στον ορθοδοντικό όταν διαπιστωθεί κάποιο από τα παραπάνω προβλήματα, θα προσφέρει την δυνατότητα αξιολόγησής του και παροχής συμβουλών για τον πλέον κατάλληλο χρόνο θεραπευτικής παρέμβασης.

Η τακτική επίσκεψη του παιδιού από μικρή ηλικία στον οικογενειακό οδοντίατρο για την πραγματοποίηση προληπτικών οδοντιατρικών παρεμβάσεων (π.χ. φθορίωση, έμφραξη νεογιλών [παιδικών] δοντιών, βελτίωση στοματικής υγιεινής) θα δώσει σε αυτόν την δυνατότητα να αξιολογήσει την εξέλιξη και διαμόρφωση της οδοντοφυΐας και της σύγκλεισης των δοντιών και να ενημερώσει ανάλογα τους γονείς σε περιπτώσεις σημαντικών αποκλίσεων από την φυσιολογική κατάσταση.

Για κάποια από τα συγκλεισιακά ή σκελετικά προβλήματα η έναρξη της ορθοδοντικής θεραπείας στις τελευταίες φάσεις της περιόδου που συνυπάρχουν νεογιλά (παιδικά) και μόνιμα δόντια είναι δυνατόν να συμβάλει στην αποφυγή εξαγωγών μονίμων δοντιών, στην συντομότερη ομαλοποίηση της λειτουργίας του στοματογναθικού συστήματος και την πιο φυσιολογική αύξηση του προσώπου. Με δεδομένη την ιδιαίτερα σημαντική συμβολή της φυσιολογικής αύξησης του προσώπου στην διόρθωση κάποιων άλλων συγκλεισιακών προβλημάτων, σε αυτές τις περιπτώσεις η έναρξη της ορθοδοντικής θεραπείας πριν την προεφηβική περίοδο παρουσιάζει πλεονεκτήματα. Σε περιπτώσεις επιβλαβών έξεων ή κάποιων άλλων σοβαρών λειτουργικών παρεκκλίσεων η διακοπή ή διόρθωσή των αντίστοιχα το νωρίτερο δυνατόν είναι απαραίτητη για την αποφυγή δυσπλασιών του προσώπου και των γνάθων. Τέλος σε κάποια άλλα συγκλεισιακά προβλήματα, ενώ η ηλικία του ασθενή δεν επηρεάζει την πρόγνωση ή τον τρόπο θεραπείας, η διόρθωσή τους πριν την εφηβεία πιθανόν να προσφέρει ψυχολογικά οφέλη στο νεαρό άτομο.

Σύμφωνα με τις σχετικές οδηγίες της Αμερικανικής Εταιρείας Ορθοδοντικών, όλα τα παιδιά θα πρέπει να έχουν πραγματοποιήσει μία επίσκεψη στον ορθοδοντικό έως την ηλικία των 7 ετών. Στις περισσότερες από τις περιπτώσεις αυτές ο έλεγχος αυτός δεν θα οδηγήσει στην άμεση έναρξη ή την διαπίστωση ανάγκης μελλοντικής ορθοδοντικής θεραπείας. Όμως σε κάποιο άλλο σημαντικό αριθμό παιδιών η επίσκεψη αυτή θα δώσει την δυνατότητα στον ορθοδοντικό να ανακαλύψει έγκαιρα την ύπαρξη προβλημάτων η επίλυση των οποίων θα δρομολογηθεί άμεσα ή θα προγραμματιστεί για το εγγύς μέλλον. Στην περίπτωση αυτή η πρόγνωση θα είναι καλύτερη και η ορθοδοντική θεραπεία ευκολότερη.

Η διάρκεια μίας ορθοδοντικής θεραπείας ποικίλει. Αυτή εξαρτάται από παράγοντες που σχετίζονται με τον ασθενή, όπως η σοβαρότητα του συγκλεισιακού προβλήματος, η ηλικία, ο βαθμός συνεργασίας και η γενική και στοματική υγεία. Υπάρχουν όμως και παράγοντες που σχετίζονται με το είδος των ορθοδοντικών συσκευών (π.χ. ακίνητες, κινητές, συνδυασμός) που θα χρησιμοποιηθούν και το σχέδιο θεραπείας του ορθοδοντικού. Η μεγάλη πλειοψηφία των ορθοδοντικών θεραπειών έχει διάρκεια που κυμαίνεται από 12 έως 36 μήνες και που αντιστοιχεί στην ενεργή φάση της θεραπείας. Στις περισσότερες περιπτώσεις ακολουθεί η φάση της συγκράτηση που αποβλέπει στην σταθεροποίηση των δοντιών στην τελική τους θέση χωρίς την χρήση εκτεταμένων μηχανισμών, αλλά με απλές κινητές ή ακίνητες συσκευές που ονομάζονται συγκρατητήρες.

Η λήψη, συλλογή και επεξεργασία από τον ορθοδοντικό μίας πλήρους σειράς διαγνωστικών στοιχείων (ιστορικό, φωτογραφίες, εκμαγεία και ακτινογραφίες) αποβλέπει στην ολοκληρωμένη καταγραφή των προβλημάτων του ασθενή, την δημιουργία ιεραρχημένης λίστας προβλημάτων και την επιλογή του τελικού σχεδίου θεραπείας. Ο ορθοδοντικός οφείλει να παρουσιάσει σε γενικές γραμμές το προτεινόμενο σχέδιο θεραπείας και να πληροφορήσει τον ασθενή και τους οικείους του σχετικά με τα μέσα που θα χρησιμοποιήσει, την διάρκειά του και πιθανόν κάποιες άλλες οδοντιατρικές πράξεις που πρέπει να πραγματοποιηθούν (πριν, κατά ή μετά το τέλος της ορθοδοντικής θεραπείας) (π.χ. εμφράξεις, περιοδοντική θεραπεία). Ένας ενημερωμένος ασθενής συμμετέχει πιο ενεργά στην ορθοδοντική θεραπεία και συνεργάζεται αποτελεσματικά με τον ορθοδοντικό. Στις περιπτώσεις ενηλίκων ασθενών η ιδιαίτερα προσεκτική διερεύνηση εκ μέρους του ορθοδοντικού των αιτίων επιζήτησης της θεραπείας και των προσδοκιών από αυτήν είναι καθοριστική στην αποδοχή ενός ρεαλιστικού θεραπευτικού στόχου.

Μετά την αποδοχή του θεραπευτικού σχεδίου προγραμματίζεται η σταδιακή ή ολική τοποθέτηση των ακινήτων ορθοδοντικών ή η έναρξη χρήσης των κινητών μηχανισμών, εάν χρησιμοποιούνται τέτοια. Σε όλες τις περιπτώσεις ο ορθοδοντικός δίδει οδηγίες στοματικής υγιεινής, τρόπου διατροφής και αποφυγής δραστηριοτήτων που πιθανόν να δημιουργήσουν προβλήματα στην θεραπεία. Συνήθως οι περισσότερες επισκέψεις προγραμματίζονται σε μηνιαία βάση.

Στα αρχικά στάδια της θεραπείας απαιτείται κάποια εξοικείωση με την παρουσία ή χρήση των ορθοδοντικών ακινήτων ή κινητών συσκευών. Επίσης μετά από κάποιες επισκέψεις του ασθενή και ενεργοποιήσεις των μηχανισμών από τον ορθοδοντικό ο ασθενής αισθάνεται κάποια πίεση στα δόντια ή ελαφρά δυσανεξία, που όμως είναι φαινόμενα παροδικά, μικρής διάρκειας (από ώρες έως 2 ημέρες) και σαφώς δεν χαρακτηρίζουν την μεγάλη περίοδο της ορθοδοντικής θεραπείας.

Ασφαλώς και μπορεί. Είναι όμως λογικό ότι ο ασθενής θα πρέπει να αποφεύγει συμμετοχή σε αθλήματα που χαρακτηρίζονται από βίαιες επαφές ή συγκρούσεις μεταξύ των αθλουμένων, όπου ένας τραυματισμός στο πρόσωπο μπορεί να δημιουργήσει ακόμα πιο σοβαρά προβλήματα στους στοματικούς ιστούς λόγω της παρουσίας στα δόντια των ακινήτων ορθοδοντικών συσκευών. Η χρήση ειδικών προστατευτικών ναρθήκων (mouthguards) από τους ορθοδοντικούς ασθενείς αυξάνει την προστασία των σε κάποιες από αυτές τις περιπτώσεις. Τέλος η δυνατότητα χρήσης μίας ορθοδοντικής τεχνικής στην οποία δεν χρησιμοποιούνται πλέον οι παραδοσιακές ακίνητες ή κινητές συσκευές αλλά διαφανείς νάρθηκες που καλύπτουν όλα τα δόντια, σε επιλεγμένους ασθενείς, προσφέρει απόλυτη ελευθερία δραστηριοτήτων.

Ασφαλώς ναι. Όπως προανέφερα η καλή συνεργασία μεταξύ ασθενή και ορθοδοντικού είναι ίσως μία από τις σημαντικότερες προϋποθέσεις για ένα επιτυχές θεραπευτικό αποτέλεσμα. Η ενεργή συμμετοχή του ασθενή έχει ως αποτέλεσμα την δημιουργία συνθηκών πολύ καλής στοματικής υγιεινής κατά την διάρκεια της θεραπείας, την χρησιμοποίηση των ορθοδοντικών συσκευών ή εξαρτημάτων τους σύμφωνα με τις οδηγίες του ορθοδοντικού ώστε να επιτευχθούν οι προσδοκώμενες οδοντικές μετακινήσεις, να αποφευχθεί η επιμήκυνση του χρόνου ή η αλλαγή του σχεδίου θεραπείας.